اختلالات یادگیری

ناتوانی‌های یادگیری یا اختلالات یادگیری، اصطلاحی مادر برای طیف گسترده‌ای از مشکلات یادگیری است. ناتوانی یادگیری ارتباطی با هوش یا انگیزه ندارد. کودکان دارای اختلال یادگیری تنبل یا خنگ نیستند. در حقیقت، اکثر آن‌ها به اندازه بقیه باهوش هستند. فقط سیم‌کشی مغز آن‌ها متفاوت است. این تفاوت بر نحوه دریافت و پردازش اطلاعات توسط آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

به زبان ساده، کودکان و بزرگسالان دارای اختلال یادگیری چیزها را متفاوت می‌بینند، می‌شنوند و درک می‌کنند. این مسئله باعث ایجاد مشکل در یادگیری اطلاعات و مهارت‌های جدید و استفاده از آن‌ها می‌شود. متداول‌ترین انواع اختلالات یادگیری شامل مشکلات خواندن، نوشتن، ریاضیات، استدلال، شنوایی و گفتار هستند.

اختلال یادگیری چیست؟

با این‌ که هر بچه‌ای هرازگاهی در انجام تکالیف شب مشکل دارد، اگر یک حوزه خاص از یادگیری به‌طور مداوم مشکل‌ساز شود، می‌تواند نشان‌دهنده نوعی اختلال یادگیری باشد.

کودکان دارای ناتوانی در یادگیری می‌توانند به موفقیت دست یابند.

مواجهه با این احتمال که کودک شما نوعی اختلال یادگیری دارد، بسیار دشوار است. هیچ پدر و مادری نمی‌خواهند رنج فرزند خود را ببینند. ممکن است از خود بپرسید این اختلالات چه تأثیری بر آینده و تحصیل فرزند شما می‌گذارند. شاید نگران باشید که به‌ خاطر مشکلات یادگیری به فرزند شما برچسب «کندذهن» بزنند یا او را به کلاسی ضعیف‌تر بفرستند.

اما نکته مهمی که باید به خاطر بسپارید این است که اکثر کودکان دارای ناتوانی در یادگیری دقیقاً مانند بقیه باهوش هستند. فقط باید نوع آموزش آن‌ها متناسب با سبک‌های یادگیری مخصوص آن‌ها باشد. با اطلاعات بیشتر در مورد کلیات ناتوانی‌های یادگیری و به‌طور ویژه مشکلات یادگیری فرزند خود، می‌توانید به زمینه‌ سازی موفقیت آن‌ها در مدرسه و خارج از مدرسه کمک کنید.

علائم و نشانه‌های اختلالات و ناتوانی‌های یادگیری

اگر فکر می‌کنید برای درمان اختلالات یادگیری فرزند خود به کمک نیاز دارید، بلافاصله به متخصص مراجعه کنید. هرچه زودتر اقدام کنید، شانس فرزندتان برای دستیابی به پتانسیل کاملش بیشتر می‌شود.

اختلالات یادگیری از یک کودک به کودک دیگر بسیار متفاوت می‌باشند. ممکن است یک کودک با خواندن و هجی کلمات مشکل داشته باشد، درحالی‌که کودک دیگر عاشق کتاب باشد اما نتواند ریاضی را درک کند. کودک دیگری ممکن است در درک صحبت دیگران یا برقراری ارتباط با صدای بلند مشکل داشته باشد. مشکلات بسیار متفاوت هستند، اما همه آن‌ها اختلالات یادگیری می‌باشند.

شناسایی ناتوانی‌های یادگیری همیشه آسان نیست. به‌ دلیل تنوع گسترده، هیچ علامت یا نشانه‌ای وجود ندارد که بتوانید آن را اثبات قطعی برای یک مشکل بدانید. با این‌ حال در سنین مختلف، برخی از علائم هشداردهنده بیشتر شایع هستند. اگر از آن‌ها آگاهی داشته باشید، می‌توانید یک اختلال یادگیری را سریع‌تر تشخیص دهید و خیلی زود گام‌هایی برای کمک به کودک خود بردارید.

در ادامه به توضیح علائم و نشانه‌های شایع اختلالات یادگیری در سنین مختلف می‌پردازیم. به یاد داشته باشید کودکانی که دارای اختلالات یادگیری نیستند نیز ممکن است بعضی از این مشکلات را در زمان‌های مختلف تجربه کنند. اگر مشکل مداومی در توانایی فرزندتان برای تسلط بر مهارت‌های خاص مشاهده کردید، باید نگران شوید.

علائم و نشانه‌های اختلالات یادگیری سنین پیش‌دبستانی

شامل موارد زیر هستند:

• مشکلات تلفظ کلمات
• مشکل در یافتن کلمه مناسب
• مشکل در ریتم و قافیه
• مشکل در یادگیری الفبا، اعداد، رنگ‌ها، اشکال، روزهای هفته
• مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها یا روال‌های روتین یادگیری
• مشکل در کنترل ماژیک، مداد و قیچی یا رنگ‌آمیزی درون خطوط
• مشکل با دکمه‌ها، زیپ‌ها و بستن بند کفش

علائم و نشانه‌های اختلالات یادگیری سنین 5-9 سالگی

کودک مبتلا به اختلالات یادگیری در سنین 5-9 سالگی ممکن است علائم زیر را از خود بروز دهد:

• مشکل در یادگیری ارتباط بین حروف و صداها
• ناتوانی در ترکیب صداها برای ساخت کلمات
• گیج شدن هنگام خواندن کلمات ساده
• کندی در یادگیری مهارت‌های جدید
• اشتباه در املای کلمات به‌طور مداوم و خطاهای همیشگی
• مشکل در یادگیری مفاهیم پایه ریاضی
• مشکل در گفتن زمان و به خاطر سپردن توالی‌ها

علائم و نشانه‌های اختلالات یادگیریسنین 10-13سالگی

 شامل موارد زیر هستند:

• مشکل در درک مطلب یا مهارت ریاضی
• مشکل در سؤالات تشریحی و مسئله‌های واژگان
• عدم علاقه به خواندن، نوشتن و پرهیز از خواندن با صدای بلند
• دست‌خط بد
• مهارت‌های انضباطی ضعیف (اتاق خواب، مشق شب و میز کار نامنظم و نامرتب هستند)
• مشکل در بحث‌های کلاسی و بیان افکار با صدای بلند
• نوشتن یک کلمه در یک متن با املای متفاوت

عوامل تأثیرگذار بر بروز اختلالات یادگیری

 عبارت‌اند از:

• سابقه خانوادگی و ژنتیک: اگر یکی از خویشاوندان خونی مانند والدین مبتلا به اختلال یادگیری باشد، احتمال ابتلای کودک نیز به این اختلال افزایش می‌یابد.
• خطرات دوران بارداری و نوزادی: اختلالات یادگیری با رشد ضعیف جنین در رحم و قرار گرفتن در معرض الکل یا مواد مخدر در دوران بارداری، زایمان زودرس و وزن بسیار کم نوزاد هنگام تولد مرتبط هستند.
• آسیب روانی: آسیب روانی می‌تواند شامل تجربه‌ای استرس‌زا یا سوء‌ استفاده عاطفی در دروان کودکی باشد. این آسیب بر نحوه رشد مغز تأثیر می‌گذارد و خطر ابتلا به اختلالات یادگیری را افزایش می‌دهد.
• ضربه جسمی: آسیب‌های سر یا بیماری‌های سیستم عصبی ممکن است در ایجاد اختلالات یادگیری نقش داشته باشند.

قرار گرفتن در معرض مواد سمی: قرار گرفتن در معرض سطوح بالای سموم، مانند سرب، احتمال ابتلا به اختلالات یادگیری را افزایش می‌دهد.

شناسایی اختلالات یادگیری با کمک نقاط عطف رشد 

توجه به نقاط عطف رشد عادی برای کودکان خردسال و پیش‌دبستانی بسیار مهم است. پیدایش سریع تفاوت‌های رشدی ممکن است نشانه اولیه‌ اختلال یادگیری باشد و همیشه اصلاح مشکلاتی که زودتر شناسایی می‌شوند، آسان‌تر است.
تأخیر در رشد ممکن است تا زمانی که کودک شما بزرگ‌تر نشود، نشانه‌ای از اختلال یادگیری محسوب نشود، اما اگر آن را در کودکی تشخیص دهید، می‌توانید زودتر مداخله کنید. شما فرزند خود را بهتر از دیگران می‌شناسید، بنابراین اگر فکر می‌کنید مشکلی دارد، بررسی بیشتر ضرری برای او ندارد. همچنین می‌توانید از متخصص، نمودار نقاط عطف مراحل مختلف رشد را دریافت کنید.

مشکلات مربوط به خواندن، نوشتن و ریاضیات

ناتوانی‌های یادگیری اغلب بر اساس مجموعه مهارت‌های مربوط به مدرسه در یک گروه قرار می‌گیرند. اگر کودک شما در سنین مدرسه است، انواع رایج اختلالات یادگیری معمولاً بر روی محور خواندن، نوشتن یا ریاضیات می‌چرخند. در ادامه به توضیح انواع مختلف این اختلالات می‌پردازیم:

اختلال یادگیری در خواندن

دو نوع اختلال یادگیری خواندن وجود دارد. مشکلات اساسی خواندن زمانی اتفاق می افتند که درک رابطه بین اصوات ، حروف و کلمات مشکل باشد. مشکلات درک مطلب وقتی رخ می دهد که توانایی درک معنای کلمات ، عبارات و پاراگراف ها وجود نداشته باشد.

علائم اختلال خواندن شامل مشکل در موارد زیر است:

• تشخیص حرف و کلمه
• درک کلمات و ایده ها
• سرعت خواندن و روان خواندن
• مهارت های لغات عمومی

اختلال یادگیری ریاضی

این اختلال بسته به سایر نقاط قوت و ضعف کودک بسیار متفاوت است. توانایی کودک در ریاضی می تواند توسط اختلال در یادگیری زبان ، اختلال بینایی یا مشکل در توالی ، حافظه یا نظم تحت تأثیر قرار گیرد.

کودکی با اختلال یادگیری ریاضی ممکن است با حفظ و مرتب سازی اعداد ، نشانه های عملگر و “واقعیت های” عددی (مانند 5 + 5 = 10 یا 5 × 5 = 25) مشکل داشته باشد. کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ریاضی ممکن است در اصول شمارش (مانند شمارش اعداد زوج یا پنچ تایی) یا در گفتن زمان مشکل داشته باشند.

اختلال یادگیری نوشتن

این اختلال می تواند فعالیت فیزیکی نوشتن یا فعالیت ذهنی درک و تلفیق اطلاعات را درگیر کند. اختلال اساسی نوشتن به مشکل فیزیکی در نوشتن کلمات و حروف اشاره دارد. ناتوانی در نوشتن مفهومی، در واقع مشکل در ساماندهی افکار بر روی کاغذ است.

علائم اختلال نوشتن حول عمل نوشتن می باشد. این علائم شامل مشکلات در موارد زیر می باشد:

• مرتب بودن و پیوستگی در نوشتن
• نوشتن دقیق حروف و کلمات

• ثبات املا
• نظم و انسجام در نوشتن

انواع دیگر ناتوانی ها و اختلالات یادگیری

خواندن ، نوشتن و ریاضی تنها مهارت های تحت تأثیر اختلالات یادگیری نیستند. انواع دیگر ناتوانی های یادگیری شامل مشکلات مهارت های حرکتی (حرکت و هماهنگی) ، درک زبان گفتار ، تمایز بین اصوات و تفسیر اطلاعات بصری است.

اختلال یادگیری مهارت های حرکتی

اختلال حرکتی به مشکلات حرکت و هماهنگی اعم از مهارت های حرکتی ظریف (بریدن ، نوشتن) یا مهارت های حرکتی درشت (دویدن ، پریدن) اشاره دارد. از اختلال حرکتی گاهی اوقات با عنوان فعالیت “خروجی” نیز یاد می شود به این معنی که مربوط به خروجی اطلاعات از مغز است. برای دویدن ، پریدن ، نوشتن یا بریدن چیزی ، مغز باید بتواند با اندام های لازم ارتباط برقرار کند تا عمل به صورت کامل انجام شود.

علائمی که نشان می دهد کودک شما دارای اختلال هماهنگی حرکتی است شامل مشکل در توانایی های جسمی است که به هماهنگی چشم و دست نیاز دارند مانند نگه داشتن مداد یا بستن دکمه پیراهن.

اختلالات یادگیری زبان

اختلالات زبان و ارتباطات شامل توانایی درک یا تولید زبان گفتار است. زبان نیز یک فعالیت خروجی محسوب می شود زیرا برای توضیح کلامی در مورد یک چیز یا برقراری ارتباط با شخص دیگر به ساماندهی افکار در مغز و فراخوانی کلمات مناسب احتیاج دارد.

نشانه های یک اختلال یادگیری زبان شامل مشکل در مهارت های زبان کلامی مانند توانایی بازگویی داستان و روان بودن گفتار و همچنین توانایی درک معنای کلمات ، قسمت هایی از گفتار ، مسیر ها و … می باشد.

آموزش مهارتهای اجتماعی به کودکان

اختلالات پردازش شنوایی و بینایی

چشم ها و گوش ها وسیله اصلی انتقال اطلاعات به مغز هستند ، فرایندی که گاهی اوقات “ورودی” نامیده می شود. اگر چشم یا گوش به درستی کار نکنند ، یادگیری می تواند دچار مشکل شود.

اختلال پردازش شنوایی – افراد متخصص ممکن است از توانایی درست شنیدن با عبارت های “مهارت پردازش شنوایی” یا “زبان دریافتی” نام ببرند. توانایی صحیح شنیدن ، به طور چشمگیری توانایی خواندن ، نوشتن و هجی کردن را تحت تأثیر قرار می دهد. عدم توانایی در تشخیص تفاوتهای ظریف صدا یا شنیدن اصوات با سرعت اشتباه باعث می شود ادای کلمات و درک مفاهیم اساسی خواندن و نوشتن، دچار مشکل شود.

اختلال پردازش بینایی – مشکلات ادراک بینایی شامل تشخیص ندادن تفاوتهای ظریف در اشکال ، برعکس کردن کلمات یا اعداد ، جا انداختن کلمات ، جا انداختن خطوط ، درک نادرست عمق یا فاصله ، یا داشتن مشکل در هماهنگی چشم و دست می باشد. افراد متخصص ممکن است از عملکرد چشم ها با عنوان “پردازش بینایی” یا “پردازش بصری” یاد کنند. ادراک بینایی می تواند مهارتهای حرکتی ظریف و درشت ، درک مطلب و ریاضی را تحت تأثیر قرار دهد.

انواع شایع اختلالات یادگیری

• دیسلکسیا – مشکل در خواندن: مشکلات مربوط به خواندن، نوشتن، املا و صحبت کردن
• دیسکلکولیا – مشکل در ریاضی: مشکلات مربوط به ریاضی، درک زمان، استفاده از پول
• دیسگرافی – مشکل در نوشتن: مشکلات مربوط به دست‌خط، املا، ساماندهی افکار
• دیس پراکسی (اختلال یکپارچگی حسی) – مشکل در مهارت‌های حرکتی ظریف: مشکلات مربوط به هماهنگی چشم و دست، تعادل، مهارت‌های دستی
• دیس فازی / آفازی – مشکل در زبان: مشکلات مربوط به درک زبان گفتار، درک ضعیف نوشتار
• اختلال پردازش شنوایی – مشکل در شنیدن تفاوت بین اصوات: مشکلات مربوط به خواندن، درک مطلب، زبان
• اختلال پردازش بینایی – مشکل در تفسیر اطلاعات بصری: مشکلات مربوط به خواندن، ریاضی، نقشه‌ها، نمودارها، نمادها، تصاویر